Sunday, May 3, 2009

“Tawlnou Kon Puak”

- M. Pauminsang Guite, JNU

'Chai...chai...chai’ chih aphuai zen leh train gim lunglenhuai di zen a nap nainai hun kipan nawn ta. Tungsuk le, “angeibok” chi a dawn mai dia hoih di khop a dotna om mun “Bangchik a hongtung? Bangchik chiah kik di? Direct di moh?” chihte paima ni tan banga dawn ngai hun di hinawn ta. Khopi ah i om nasan atuam dungzui in, a ziak tuamtuam nei a innlam paisawm i hi chiat ding hi. Sinlai tamzawte bel bang result hoihtak ngak, degree thak a’ihke’h sepna thakte uh innlam a innkuanpihte tut di thuhoih pipi nei om ding hi. Khenkhat bel innkuan vai nei ahihkeileh “Pu-pi te’n tute mel muh patna hiam muhlouh sawtlawta” chi a tate Inn hongtun kal ngaklah bang a na tam ding uh. Hichibangte a ding in innlamte mel muh kal ngaklahhuai leh kilawphuai mahmah ding hi.

“Bang non chi a tutung? Na hon hihhoih hia? Bang a na result? Bang non puak a?” chi a dotna om di sate ziakin, a tunga bang dinmunte lak ah i telkhakkei leh bel, inn tun ding kal a kilawphuaikei mahmah din ka ging hi. “Tawlnou Kon Puak” chih mailouh tuh huaite a dingin kitheihsiamna pen dia ‘kampau hoih’ dang om tuanlou ding bang ka sa hi.

Aziak, naupang neu mahmah lai, nitaklam khat loukuan kik a hongtung, ka Nu’n a seeng ah dailingbul lom keu, mei dia chih di dimteek in hongpua hi. ‘Haaigah’ om hun-leh-hunlou chih theilou in, hundang bang a tangmai hiam vaimim hiam honpuak ding lamen in “Nu, bang non puak a?” chi a kilawptaka ka na dawn leh, “Bawi, Tawlnou Kon Puak” chi in hon dawng maimah hi. Nektheih ding bangmah honpuak hetlou dan ana hi maimah hi. Hichibang kammal pen hun khenkhat ah kichiamnuihna bangmah leh hun tuamtuam a ka ngaihtuahna a kibangkei a, itna toh hon dawngtute a zil in manphatna tampi om hiin ka mu hi.

Ngaihtuahna Masa:
‘Tawlnou’ chih ka zak tungin ganhing nou kilawmtak ding bangin ngaihtuahna honglut pah a, a kidong thakthak zawzen hi. Himahleh, a hon hilhchian ut hetkei a, chiamnuih leh nuikawma hon dawnna lou bangmah muhbeh ding om tuanlou hi.

Ngaihtuah Nawnna: Sawtlou nung inle bangmah hong petuanlou leh bang genna hiam chih thei ut in, midang kiang ah i va dotleh, amau le a kawkmuh (hint) dan in “a nasepna tawllua inchin, tawlnou tampi hongpuak eivoi” chia hon gen chiang ua bel, i kinepna bang hon puak geih di neilou lah agim-atawl kan inn hon tunpih zoulou ahihdan genna ana hi maimah chih ka theithak hi.

Ngaihtuah Thakthakna: Mun tamzaw ah, ‘tawlnou’ chi a i gentup sek pen uh zaw, ka ‘ngaihtuah nawnna’ tan genna dia zang atam zaw kihi din ka ging hi. Ka Nu hon dawnna leng huaitan kan hiding in ka koih kei hi. Himahleh, hun sawt hong kihal a ka ngaihtuah thakthakna ah a ‘tawlnou’ manphatdan, ka mu semsem hi.
Khatna ah, ‘Tawlnou’ pen muhtheihkei mahleh, tuuk hongtun in, huai ni a ‘tawl’ taka nna a va sepkhiatte apan ‘haaigah’ tuamtuam vaimin, tangmai, be, allu leh adangdang hong piang ana hilim hi. Hiaite pen hunkhat a ‘Tawlnou hon puak’ na gah neuchik kia genna lel ka hi. A dangte zaw genseng kei ni. Hiaite phawk in, laa bangin “Theibang senlai in... vailou kuan in nisa-khasa nuai ah... asuk-atou ah loukuan singpua in...zong thumlou maw...Tun aw...hong it ka Tun aw” [Thawnkham; Itna Ngaihna La] chi in chiang takin ana sa khia uhi.

Nihna ah, ka Nu ‘Tawlnou’ gen in a gah ana neilou bang hitaleh leng, huai ni leh hiai thu ka gelh tan a ka Nu aw a pan huai kampau zathei lailai dia dam a ka omtuak uh hamphathuai ahihdan ka phawk semsem hi. Laa in i itte toh dam a kimuh a manphatdan ana thei law mahmah in “Ka Sen Tunnu...nong itna kiam ngeilou...simlei kumsawt guabang hingkhawm tangbang damkhawm din Sian in hongsiam hen aw...” [Pauno: Laizom Meelma] chiin Pathian kiangah vualzawlna ana ngetsak lailai hi.

Innlam paiding a kisa leh innkuanpihte lametna bang a dawnna ding neiloute a ding in kisuanlahna ding tampi om maithei hi. Himahleh, ittu ding Nu-le-Pa hiam laizom hiam hon dampih neilaite a ding in, innlam pai ngamlou/peihlou/utlouh hial na ding a khovel lohsapna, lohchinna leh sepna thupilua bangmah a omlou ding hi. Hamphathuai dan phawka, ‘Tawlnou Kon Puak’ chih kampau lel leng puaktham leh manphalua ahi, ka chi ut thakthak hi. Hiai a ka genbeh ut ahihleh, hon it hon ngai gige a, i pian apan ‘Tawlnou hon puak’ gigete, innpi ngak a i nutsiat te a ngeibang nawnlou ahihman un dam a i om khawm sung taksa mahmah a hon munuam ding ua, silh-le-ten i guanzou keilehleng, ei aw suak mahmah a pan “Pu/Pi/Nu/Pa ei, Tawlnou kon puak” chih kammal maimai leng zak kal ngaklah gige ding un ka ging hi.

Kuhkaltak, gimtaka nasem leh suty kibichilhtak kal a, innkuanpihte a dia hun awng kibawl a, innlam ah “Tawlnou” paw dia kisate’ innkuanpihte hampha hina maizen unchia maw... “Tu in teekta bangmah semzou nawnlou.. hong nuntakpih lai in... na hihzawh zah in silhsak tengsak in... It tak thukhualtak kem in vaak in kem in... Na sepding lianpen hi tua hi...” [Pauno; Zogam Hongpaal Ding-Lengtong V] i damkhawm lai a hun neilou a, sihnung a kidelh a puanhoih pipi kisilhsak-tengsak ding chih kua ngaklah leh lunggulh pen ahi tuan dia maw?

Pathian in hun honpiak lailai in, ‘Tawlnou’ nasan puakding neilou i hihkhak in leng ‘Awlnou’ bek puak din kisa himhim leng, nikhat tei i kisikna ding tawm ding ahi.

- Siamsin Bulletin | Vol.XV, Issue No.06. -2- | 03 Zingkha/May 2009 

No comments:

Post a Comment