Saturday, February 11, 2023

Latel Lagelh : Heina Khat Lou (Zai La Awi In) - Lengtong Pauno | Cover | S Pauginmuan | Ginlian Hangzo [Video]

Heina Khat Lou (Zai La Awi In) - Lengtong Pauno 
LENGTONG - III Side - B 01

Heina khatlou a mual in hal
Na vang mubang hong ngai sing e maw
Sam gibang i kikhen zong
I heina peuh ah lailung kingilh kei ni

Sim leitung ah lungzuan sial in
Sam gibang i kikhen zong in ah
Heina peuh ah tangbang dam in
Lungtup teng tuibang tung in mel kimu ni

Sunday, June 20, 2021

Mangzou Ngulzapau Guite Hinkhua, Simlei Vai leh Suante

M NGULZAPAU GUITE HINKHUA, SIMLEI VAI KHEN KHAT LEH MEL KILATDANTE

MIN : MANGZOU NGULZAPAU GUITE 
PIANNA PA : (L) M KAIZATHANG GUITE, TEACHER (Retd.)  
PIANMUN/KUM : KANGLATONGBI, 1946


1958 : MUALNUAM apan LAMKA ah pem. 
25.11.1961 : Manipur Administrative Inter-School athletic meet ah Honours Certificate sang. 
1964 : Indian Armyte saina nuai ah Lanva sepaih ah va pang.  
1965 : Vaccine Deport Training Course, Shillong ah zou. Certificate sang. 


27.04.1965  : Saikul Youth Club (SYC) phut khia. Founder  President in pang.  
1990 – SYC Founder President hihna ziakin Mememto leh Hausa puansan sang  
2013 – SYC Founder President hihna ziakin Mememto sang. 

1966-1969 : Nagaland Armed Police (NAP) a pang, IInd Bn. ‘A’ Coy ah om.
15.09.1971 : Vaccinator, Medical Department, Govt. of Manipur sepna ngah.  Namtiram ah join


1973 : Lamka Sporting Association (LSA), tua Lamka Sporting Club (LSC) kichita dinkhia in, Founder President in pang.




1976 : Koppih Ms. Khamzamoi @Moinu d/o  (L)T. Thongzakham tanu nihna nei. 

Monday, September 7, 2020

National Education Policy 2020 (NEP-2020): School Education a Sinlaite toh kisai

National Education Policy 2020 (NEP-2020): School Education a Sinlaite toh kisai

-       M Pauminsang Guite

2019 kum a ISRO Chief ana hingei leh JNU Chancellor hingei Prof K Kasturirangan makaihna a National Education Policy draft ana piaklut uh pansan a, MHRD in mipi apan thusun tamtak lakhawm in, July 29, 2020 ni in India gam ukpipa Pu Modi leh a khawnbawl pih ten National Education Policy-2020 (NEP-2020) kichi pom kipna nei uhi. Tom kim in, tulel a education sector adia a 3-4% GDP lakvel kizang lel gige pen, a kinthei pen a 6% a kaitousak ding, chi a NEP-2020 in a genna in nasatak leh kinthei lama Siamsinna hoihsak zawk leh dopsang pah ding, atup dan uh ahih dan tomkim in gen khin hi.

NEP-2020 apan School Education thulu nuaia Sinlaite toh kisai a, theihtuak diak tamloute tomkim i gen suk ding uh.

1.                   Nidang a 10+2 (kum 6 apan 18) dana kichi pen dan (stage) li a kikhen ie 5+3+3+4 (kum 3 apan 18) paidan thak zuih hong hi ding hi. A kil ah etsakna kipia pansan en in.

2.                   Tutung NEP-2020 in kikhekna a puaklut poimoh penpen a muhtheih ahihleh, Early Childhood Care and Education (ECCE) chih thugel a, naupang tengteng kum tawm chik ahih uapan, siamsinna chi hoihtak tuh pah ding chih ahi. Huai ziak in, kum 3-6 kikal tengteng leng siamsinna chi khat piak teitei ngai ta ding hi. Huai ding in, privatete Prep (pre-school) hi sese lou in, Anganwadi Centrete zat pat hiding hi.  Anganwadi te RTE (Ready-to-Eat) hawm a i theih pen uh, RTE (Right to Education) lam hong hidaih ta ding dan ahi.

3.                   Anganwadi Centre te siamsinsakna adia poimoh vanzatte a thuam hoih sem hong hi ding hi. Anganwadi nasem Pawl 12 tan zou te, 

Saturday, September 5, 2015

EITE SIAMSINNA LEH SINSAKTUTE DINMUN (Our Education and Status of Teacher)

- M PAUMINSANG GUITE

"If a country is to be corruption free and become a nation of beautiful minds, I strongly feel there are three key societal members who can make a difference. They are the father, the mother and the teacher." – A P J Abdul Kalam

SIAMSINNA/EDUCATION i chih mihingte i theihna, i siamna, i manphatna, i gamtat leh tawndan tuamtuam te khangsawn sawn a kipiaksawnna, kepbitna leh ahoihzaw sem zonna ding a sinna ahi, chi leng genkha dingin ka ging. A theizaw khat in a theilou zaw kiangah thil/thu manpha tuamtuam ahon sinsak ua, khosak zangkhai zawkna dia i sinkhiakte i damsung a zuih/zat touh ding leh en leng khangsawnte i piaksawn zelna pen siamsinna/education kichi omzia leh a poimohna tak ahi.
Munkhat peuh ah, Siamsinna/Education hoih a omlouh chiangin Theihna punglou, Siamna neihbeh omlou, Mihing manphatna kiam, Diktatna Kiam, Kivaipuakdan chidamlou, Khohei gamtat mumallou, Tawndan mansuah, Nekzonna khangtoulou, Damtheihna keniam, leh adeihhuailou thil tampi ten hon bawm semsem in, midang ten lam chiteng ah hon taikhelh un, hon nelhsiah un, i utlouh leh teellouh in, hon vaihawm khum maimah thei uhi. Huaibang in, Siamsinna/Education hoihtak toh khangliante bel mahni kitoudelh zou in, maingal tak in khovel ah khosa thei uhi.

SIAMSINNA BUL:
I pian apan, khoheidan, pau leh aw phawidan, nek leh dawn bawldan, beh leh phung tawndan, hoih leh hoihlouh khenkakna leh khotang kikholhdan chi tuamtuam tengteng i INSUNG apan i nu, pa leh khotang apan i sinkhiat hi tang pi hi. Hiai dan kisinsakna pen inkuan khat apan inkuan dang ah akibang sese kholkei maithei hi. Himahleh, mihing khat adia siamsinna/education kipatna leh i kibulphuhna poimoh mahmah ahihna ah limsak pah tuak ahi. Laisiangthou ah leng, naupang a neulai apan chiil a poimohdan ana kigelh hi.

Hiai atunga insung ah kisinsak dan banglou in, i hong khanlet dung zui in i kum toh kituak ding khovel siamnate pawl tuamtuam a khen in paizia om tak in siamsinna paitou detdet hi. Hiai pen Formal Education le kichi a, Indian Education System tamlou i sut zek ding.

INDIAN EDUCATION SYSTEM:

Saturday, September 27, 2014

MABAN NEKZONNA DING GELNA A LAISIANGTHOU AH KIBULPHUHNA

- M Pauminsang Guite | EBCC Central Delhi | 27th September 2014

Nekzonna din bang na sep tum? Miten thupi hon sakpih di uam? Tua na tup lohching le chin na kipak tatak na diam? Tua na zil leh seplel lungtun huai nasa hia? Miten na zillel/nekzonna hon eng uh hin na thei hia? Ahoihdan leh poimohdan hon phawkpih un na thei hia?  Midangte adin hamphatna ahi kha na hia? Nang leh na inkuante adin hamphat huai ahi tatak hiam? Pathian deihlam semkha in na thei hia? Amah toh hon kinaihsak sem in na thei hia?




















Khantouhna sutte: Khovel misiam ten leng khantouhna ana sut detdet un, khantouhna tehna ding in neih leh lam bang, hauhsakna bang, zawnna bang, damtheihna/damsawtna bang, laisinna bang, numei-pasal kikimna bang atuamtuam in a na teh sawmsawm mahle uh, bukim salou un, hiai tengteng mihingte i kipahna ding tupna lel hilou hiam chi in, Kipahna (Global Happiness Index) tuntheite pen khantouhna tehna ding in ngaihdan thak om lellel hi. Hiai dingin tehna guk kaikhawm uhi huaite -

Tuesday, June 11, 2013

Games & Sports lam lunglutte din PHYSICAL EDUCATION (P.Ed) zil tuak mahmah hi

- M Pauminsang Guite

Govt School, College leh University/Instituition tengteng ah ei theihdan leh 'PET Teacher' or 'Sports Incharge' or 'Sports Director' I chihte a sem mi 2/3 om suak vek hi. Subject dang khat a Teacher poimoh zahzah phial P.Ed. a siamna neite poimoh uhi. Hileh, India ah Govt School, College leh University bangzah tak om a, hiai lam ah mi bangzah poimoh himhim ding hiam chih le ngaihsut tham ahi.

Course ziltou theihte:
~ B.A. (Physical Education)
~ B.Ed. (Physical Education)
~ B.P.Ed.
~ B.Sc. (Physical Education, Health Education & Sports)
~ M.P.Ed.
~ M.Phil. (Physical Education)
~ Ph.D. (Physical Education)

Prospects:

Sunday, January 13, 2013

2013 in Siamsinna ah Kikhekna Tampi Om Ding

2013 SSPP Foundation Day Special Article
- M Pauminsang Guite

Amasa in, Siamsinte Chibai.

National Youth Readership Survey 2009 apan in ei Northeast tuailaite India gamsung adia laisim peih/mun pente chih hon suikhiat dan uh ahi.1  Huchihlai in, 2012 October kha bei tan in sepna deih ziaka Employment Exchange ah min pelut Churachandpur district kia ah mi 65,220 pha in, huai teng lakah 73% dingte pasal hi uhi.2  Huchibang bok in, 2009 December tan a Manipur ah sepna zong 6.7 lakhs vel in min pelut ua, huai teng lakah 63% dingte laizil (educated) hi uhi.3  Himahleh, 2013 kum sung in lakh 10 vel ding sepna thak kihong beh ding a tuat ahi.4  Lungkelou, thanuam leh kuhkal taka pangte adin kong kihong gige veve ding hi.

Nikum zek in, Lamka khua apan Lalpuithluaii Foundation School (LFS) ten laibu (textbook) tanga Tablet zatdin ana enkhe khinta hi.5  State Level Talent Search Examination (SLNTSE), State Talent Search Examination (STSE) leh National Means cum Merit Scholarship Examination (NMMSE) te ah CCPur apan naupang hunkhop in exam va pia uhi.6 A patna di in, mi 3500 val diten Lamka khua a Churachandpur College leh Lamka College ngei ah class 12 level Staff Selection Commission (SSC) exam ding in minkhum in exam khin uhi.7  Huaibanah, ‘National Seminar on Zomi Literature’ chih bang sai khiat in omthei ta,8  ‘Lamka Book Fair’ leng a kum nihna dia saikhiat hita9, Career Launcher Ltd. kichi Rayburn College ah honkhiat in om ta hi.10  BPO sector a sem nuamte adingin Digital Centre pansan bangin Lamka khua ngei ah interview bawl in om hi. Hiai teng banah genbeh ding tampi omlai ding hi.

Siamsinna lam leh huai pansan a nekzonna a poimoh dan i theih uh kia hi nawnlou in, kalsuanna leh kitaitehna nasatak mai hun ah omta ihi uh chih muhtheih in om hi. Eilak kia hilou in, tu naizek apanin India gamsung pumpi ah leng siamsinna (education) toh kisai in siamsinlaite phatuampih zawk sem ding tupna in kikhekna leh thusuah gil pipi tampi ana omkhin hi.

Tu kum 2013 a siamsinlaite leh a kisaikhak pih nu-leh-pate, School, Colleges, Institutions, Student bodyte, khotang pawpi tuamtuamte lam chi tuamtuam hon hetkha ngeingei ding bildoh tuak kasak leh ka theihkhak chiang tamlou kon tak lang ding.