Wednesday, September 17, 2008

SUANGTUAHNA: DELHI PAN GUITE KUAL | Siamsinpawlpi Zoudawn Coaching Lungthul Camp


SUANGTUAHNA: DELHI PAN GUITE KUAL
Siamsinpawlpi Zoudawn Coaching Lungthul Camp

- M PAUMINSANG GUITE
December 2007 a Khristmas zang ding leh April kha 2008 a Central Lamka EBCC Silver Jubilee leh Biakinn Thak Honna uap dinga paikhin tutung Summer khawl bel painawnlou ding chi mahleng Pathian lemgelna toh aloutheilou hihding poimoh a omziakin, June ni 7 in Delhi nusia a Lamka lam ka paithut nawn hi. Tutung innlam paina toh kisai lampi a thil tuah tuamtuam te leh Siamsinpawlpi (SSPP) Zoudawn Coaching chi in Sarva Shiksha Abhiyan (SSA) nuai a, Guite Kual a LUNGTHUL Khua ah, (SINZAWL Khua tel in) Residential Bridge Course (RBC) asaina uah kava kihel khakna a, tuni tana lungsim hon khoihthei thiltuah leh ngaihtuahna tuamtuam apan hiai bang laigelh hong pawt hi.


I
Delhi pan Lamka via Dimapur-Imphal: Train, Tourist Bus leh Line Bus ah
Lamka khua naihpen Dimapur Station tan pai Brahmaputra Mail kichi, train tai awl detdut khat, ah Delhi apan Dimapur tan dakkal 50 phial khong mahni kia a 'khattang sawlbang' i heingat leh chu kingaihtuahna di hun tam peuhmah dan hi. Chimhuai leh ninhuai lawman ahih manin tulai a azawng-ahau iki chihmuh uh lenna a pai kihileh bel i Nu te kiangah "Nu, tuzing ka flight uh ahi a, nitaklam singzual leh baalmeh ana huan un" kichi di hia chih khong hon pawt mun  mahmah hi. Himahleh Government in Student te a dia a sehsak Train Sleeper Class a kilehtuah akihih manin sum tampi aki save ban ah, kha 7 sunga 3vei tak bang, i Nu/Pa te bang kimantaka kimupihzou in, singzual leh baalmeh leng kimeh man law mahmah lai dan ahi.
Duh thusam khat bel, Pa Lienkhothang te bang damlai u henla Train in Lamka tan kia hilou in 'Guite Kual' khong tawnkual sak thei henla, India khawpi mun tuamtuam a haksa taka laizil a omten leng Biharite bangdeuha i khua atunchianga 'alarm chain' kaiha kum geih di himai hia... Himahleh, hilou phot ahihmanin, Dimapur Station ka tung in, Imphal tan paiding talpakte bus delhzui pah ngai mai hi. Sumduh chiat chihmah tak bus cabin a talou ding passenger tutsak sawm in amau leh amau hong kina loiloi thahah laizang uhi. Keileng, “bus sung, alai a paina ah tungeilou lah hilou inga' chi in kum sawm tuanlou a ka ding tinten leh papila khat in Thadou pau in hon houpih a, akiangah honna tusak hi. Kenleng, Thadou pau theihteng in ka houpih a, ka ki houhou ualeh bus tainung sawtlou in Paite te tuak ka hih dan uh ka ki theituah pan uhi. Aman ah "tulai thil om phutphut nuam ziaka khualgam theih ngeilouh kiangah i pau (Paite) tak bang kizang pahpah ngamlou ahi" hon chi hi. Pilvan huai mahmah chu ahi na a, bangziaka i pau (Paite) a pau a, min ihihna hon theih uh bithuai salou theita mawk, lah, bangziaka Delhi leh Guite Kual lak khawng ah lah huchi hetlou zel? Ngaihtuah tham ching hi.
A mailam glass omlou bus hoihlou chik khat ah tuang kha chih mah tak, lamkal ah Bus 3vei hong kisia a, dakkal 6 khong ka khawl hilhel ziak un, Imphal apan Lamka paiding linebus last ka lap chenchen uhi. Line Bus le dim law mahmahta ahihmanin atunglam ah tampi ka tu nainai uhi. Mun nih ah Manipur sepaihte'n honna kham ua, ka tamluat ziak uh ahi achi ua himahleh sum apiak ualeh bel hon taisak pah hiau lel uhi. Angeina banglou takin BANDH ana om kei zenzen a, ka paisuak thei vanglak uhi. BANDH om leh omlouh chih khongle kipahna thupitak suak thei maimah dan hi. Inn tun kuan Moirang-Kangvai-Molnom-Tuibuang leh New Bazar i hong tungsuk zungzung chu, lampi a igimna teng tamlou lou a kipai khe suk ziahziah akibang hi. Innlum ihong lut leh i Nu/Pa ten "nong paimun ngei" honna chi hetlou banah ana kipak leh lawplua uh ahihman un, innlam pai ichih thil kisik huailou pawltak leh paitheih hun a pai pai din hoih hi.

Guite Kual pan Sapna: SSPP RBC Lungthul Camp ah

Sunday, May 11, 2008

OMPIH TONPIH


OMPIH TONPIH
M Pauminsang Guite | 129 (O) Brahmaputra JNU | 10th May 2008 | Kiginni

Inlam Train a paimun pawltak hiding in ka kikoiha, pai leh kik ah tonpih neiloua ka train ticket (TT) a keikia a ka pailam leng kathei vang mahmah hi. ‘Tonpih’ kachih bel TT ana lalou himhim current ticket (CT) la a seat ah tutna/lupna kikoppihte genna ahi. I theihngei ilawmte ngoihngoih leng i tonpih khak chiangin theihsiamna lianpi omsa himahleh zanchiangin bel lupna khat ah minih kineh taka lup khong hon ngai veve hi. Huchibang kalah, mi ompih(ding) i tonpih chiang bangin thil tampi akituak khasek a lungsim hon khoih thei mahmah a om sek hi.
Delhi a Family 150 val om a, khenkhatte poimohna lianpi toh panpihtu ding ‘ompih’ (numei) inlam apan ithukhak ua, van puak bang a puak leh kikhak theih mailouh ahihmanin aneitu dingte’n flight khonga apaisak zoh kei ualeh bel mi ‘tonpih’ sak ahon ngai hi. 2006 vel apat lenna man kiamziak in studentte mahmah bangle flight a kipaihuan in, flight ah CT/tonpih chih omtheilou ahihmanin huai hun apan train ah mi ‘ompih’ aki tonpih khatam diak a, akhenchiang bangin Paite ki engsawn houh ihi duam maw achih uthuai hial hi.
Ompih Tonpih abuaihuaina tuahkhak khenkhatte ahihleh – muh patna; train station tanah khak chih om khollouin auto/taxi lakna apan buaipih touh pah vengvung ngai; hun kinoh tak kal ah line saupi ah current ticket va laksak ngai; khenkhat ngial avan uh puakpih ngai zomah; train sungah pau ut khollou, an leh nektheih aduh-leh-duhlouh gen khollou in annelou khonga om ek mawk uh, dailen utlouh ziak hia? Sum neihlouh ziak? chihle kan uthuai pahlou; pasal toh lup a utkei ualeh bel khat zawzaw zan hak di himai; bus ticket lakna dia sum iva nget leh honna pesam uh, a khonung khonga itheihthak leh a neel penpente uh a khong train ah ana batlak khit uh hizomah leh midang tuah leng gending a om tham lai di.
Train a paikha ngeilou ivang mahmah dinga, Pa/Nu khenkhat in baihsam taka ‘ana tonpih ve’ hon chih chiangun hiai atung a teng lungsim ah hong om pah zengzung dan ahi. Haksatna khenkhat bel ‘tonpih’ te mizia ziaka alou-theilou a om maithei, himahleh Inkuan mi thei siam leh khualsiam khenkhat inbel student te kilehtuah hun ding ana thei khawlin TT ilak ut ni khakhat ma khongin hon contact ua, reservation dia ana lak kep hanga, train station bangah hongkha zomah ua, sum kiningching tak tawisak ua, hon maingal deuh ua, nek-duh bang hon genkhe ngam uh, i tun chiang banga Train/bus station khong ah a omna dingte’n hon pi ua, kizen mahmah in, a Inkuante bang ilungsim ah kiphat mahmah hi.
Ompih Tonpih khak khenkhatte train/bus/inlam khonga houlimpih khakna a agente uh tua ka hon taklat theihlouh leh atunga thiltuah khak neuhneuhte apan inkuan, ‘ompih’ te khual taktak aki tuak mun kholkei, huaiziak mahin train a paisek te tanin tamveipi ana ki gimpih kia genlouh saupi ingaihtuah khak chiangin lungsim hon khoih mahmah hi. Banah, ‘ompih’ neite kia hilou in midang kua peuh mahin, tutunga train a paidingte theihsiam sem lametna toh kigelh ahi. I gam zuana paidingte ‘Painuam’ leh kholum thuaka om dingte ‘Omnuam’. GOD Bless.

- 11 May 2008 | Siamsin Bulletin