- M Pauminsang Guite | EBCC Central Delhi | 27th
September 2014
Nekzonna din bang na sep tum? Miten thupi hon
sakpih di uam? Tua na tup lohching le chin na kipak tatak na diam? Tua na zil
leh seplel lungtun huai nasa hia? Miten na zillel/nekzonna hon eng uh hin na
thei hia? Ahoihdan leh poimohdan hon phawkpih un na thei hia? Midangte adin hamphatna ahi kha na hia? Nang
leh na inkuante adin hamphat huai ahi tatak hiam? Pathian deihlam semkha in na
thei hia? Amah toh hon kinaihsak sem in na thei hia?
Khantouhna sutte: Khovel misiam ten leng khantouhna ana sut detdet un, khantouhna tehna ding in neih leh lam bang, hauhsakna bang, zawnna bang, damtheihna/damsawtna bang, laisinna bang, numei-pasal kikimna bang atuamtuam in a na teh sawmsawm mahle uh, bukim salou un, hiai tengteng mihingte i kipahna ding tupna lel hilou hiam chi in, Kipahna (Global Happiness Index) tuntheite pen khantouhna tehna ding in ngaihdan thak om lellel hi. Hiai dingin tehna guk kaikhawm uhi huaite -
GDP per capita, healthy life expectancy, someone to count on, perceived freedom to make life choices, freedom from corruption, and generosity.
Bangziaka Nekzonna hoih i gel?
Khovela tomchik i hinsunga, ama sanga khangtou a anuam zaw leh kipak zaw a khosak i tuppi pen ziak chileng, tamzawte pomdanle hiding in ka ging ta hi. Bang sepna peuh sem in nekzong le uh leng, tua dana a khangkhanga a omtoutou sak theite bel leitunga ‘milohching’ khat suaka i koihte ahi.
Khovela tomchik i hinsunga, ama sanga khangtou a anuam zaw leh kipak zaw a khosak i tuppi pen ziak chileng, tamzawte pomdanle hiding in ka ging ta hi. Bang sepna peuh sem in nekzong le uh leng, tua dana a khangkhanga a omtoutou sak theite bel leitunga ‘milohching’ khat suaka i koihte ahi.
1.1 ‘MITEN’ bang gen uh hiam?: Nekzonna vai a lohchinga i om theihna dingin, deihsak thu ana za kha
ngeilou i om duam? ‘miten’ [i nu leh pa, lawmte leh khotang (saptuam telin)]
bang na sem din hon deihsak pen uale? Bang sepna hoihpen in hon genpih mun pen
ua? Bang lam (line) a omte nuamsa pen un ahon gen pih ua? Hiai lim a te bang a
om kha kitam mahmah ding hi.
1.2.1 Kikawkmuhdan tangpi: Hunkhop vei, nekzonnang
kichilna (career guidance) ah i telkhakchiat tak uh ka ging, huaimunte leh
khotanga tampi’n i na pomdan ua, nekzonna a mi khenkhatte hampha i na sakna
ziakte uh a kibang tangpi sim vek maimah hin ka mu hi. Miten a theihphak
deuhte, a lal/sab deuh a kilangte, central govt a semkhate, loh tam pipi lohte, kaisanna ngahngah te, gam tampi
mukhate, sepdi tawmna mun a semkhate, sum tamna mun a semkhate, innmun mah a
semtheite, sepna mun ah om ngailou leh adangdang te bang atangpi a nekzonna a
hampha i nasak sim giugiaute himawk dan ahi.
1.2.2 Tehna khat ah teh in kiom: Kitaitehna tuamtuam theihsenglouh ding a om lai in, kitaitehna khat
leh nih pansan in alohching, alohching lolou aihkeh lohsam a koih in, huai
ngaihdan tampi in kipom lel hi. Hiai lim a tehna dik din i gingta hia?
1.3 A Tup leh Gah: I kideihsakna pi pen uh zaw,
maban ah ‘milohching’ i hihding i kideihsak luat ziak uh ahi a, hoih mahmah. Ahihhang
in, ‘miten’ hoih asak penpente uh hiam, a ut penpente uh hiam ahihkeileh
khotang hamphatpih theih ding semdia hon deihsakluat nate un gah hoihlou pi
piangpiang sak(thei) in ka mu hi. Mitunga lengzaw dana kikoih kangna, mi naran
toh kigamla sak, mahni lunglutte beisak, talent neih zang thei nawnlou, miten alamet
dana om banloute hinkhua a lohsam kisakna, inkuan sanga mite buaipih zawkna, dan
zuih sanga miten a lamet uh maipha zong zawkna gam leh nam adia siatna leh
Khrist mel liahkhuhtu hihkhak baihlam mahmah kha ding hi.
1.4.1 Nang deihtelna mansuahna: Tua i paidan tak
uh bel, deihtelna zalentak i zat tatak ma a, ‘miten’ hon thumop uh ngaihdante
leh a deihdante un i deihtelna nou (cup) dimsak khin in, huai nou a mahni
duhlam sun beh theih ding mun om theinawnlou hi. I deihtelna dimlet khin gawp in,
thilthak muhkhiat beh theihna ding a, i lungsim ngaihtuahna ah mun awng om
theinawnlou a lungsim ap gawp tampi kiom in, maban
kalsuan dingdan bingsa leh maban a lametna bei kisa maimah hunkhop om hinle ka
mu hi.
1.4.2 Nu tha khek Pa tha khek: ‘Miten’
nekzonna a lohching a i na pahtawi bik khenkhatte bang amau nungthuap ding
sekkhe zoulou tampi kiom, ‘lohsam’ a i na phawkkhollouh khenkhatte lah nu-tha
pa-tha khek zou mahmah uh ahihdan muhtheih ding tamzaw sem kiom zomah hi. Bangziak
hiam chi a, saupi ngaihtuah thak detdet ngai hi.
Huchi ahihleh, ‘miten’ hon deihsakte ngeingaih
nawnlouh ding maw leh? Koi ah, kuate kawkmuhna dik leh hoih pen hita ding hiam?
Tua sanga zazaw sem in nekzonna ding gel in sut detdet leng, chih deihhuai sem
i sak ziaka hiai bang hong kikum masa ahi.
2.1 PATHIAN sapna: Khovel ah nekzon nang
kongkhak tuamtuam a kihong za semsem lai in, eimi siamsinte lak ah bel ‘office
teng luahdim’ a vaihawm ding tan kia khong, i la ngaih mahmah te laka khat
hilai dan ahihna ah, tampite nekzonna ding gela buailouh ngaihna omlou hi. Huai
toh kilehbulh phial in, gingtute bel ‘khovel
tengteng’ luahdim ding, khovel thilte tunga thunei ding leh gamteng ah
tanchin khoih puangzak ding a Laisiangthou in hon thukhak hi. [Gen 1:28, Mark
16:15] Nekzonna ding gelna toh kisai a i sut vengveng leh hamphat huai mahmah
hi.
2.2 Laisiangthou in bang nekzonna hon genpiha?
Laisiangthou a Pathian mizatte kizuakte apan Kumpi
insunga khangliante ahi. Huaibanah, mihingte khempeuh a ziak om a siam i hihdan
mun tampi ah leng i zata hi. I nekzonna ding pen, leitung a tomchik khualzina i
pailai a, tangthupha puangzak theihna dinga a pansan poimohtak ahi a, a tawpna
(end) ahi zenzen kei hi. Koimun peuh ah bang na sem in nekzong le hang leng, na
omna mun ah nang mahmah poimohpen leh na nekzonna pen, Pathian in ahon sawl
nasan sepsuah dia, apansan hoihtak dia honna gelsak hikha ding hi.
Tua banga Pathian in tupnei a leitunga hun
tomchik petmah honsawl ahihdan muchian in a thutak ah kingale hang, nekzonna
vaia lohsam kisa vang mahmah din ka ging hi.
2.3 Nekzonna ding gelte adia Laisiangthou pansana kibulphuhna
1. Toupa lauh ding, hileh pil ding, theihsiamna hau ding, a hunhun a
gahsuang ding. Sam 111:10, Sam 1:3
2. Laisiangthou thutak meivak a zat ding. Sam 119:105
3. Thumna leh nget dan dik a nget ding. Matt 7:7-8, Jakob 4:3
4. Tasamlou dia Ginna neih ngeingei ding. Mark 9:23, Matt 21:22
5. Lei vualzawlna nak Nu leh pa, zahtak ding - Gen 12:3, Gen 27
6. Thadah a om maimai loua banghiam bek sep neih ding – 2 Thes 3:10; Pau
13:4
7. I ginna kipsak beh thei ding nekzonna ngetding – Pau 30:8-9
3.1 NANG tektek hondeih: Mihingte i ut, nuam i sak, i poimohna, i inkuanten hon poimohna uh
tuam chiat ahihdan leng i haihlouh bangin, i kiphawkpih tuah ding ahi. Banah,
en poimoh masa pen a i koihte toh midanga kibang sese lou ding ahihdan leng i
pomsiam ding ahi. Hiai thute khovel misiamte genziak hilou in, Laisiangthou inleng
a tuam leh poimohna nei chiat dia honna bawl ahihdan mun tampi ah muhtheih in
om hi. Romete 12:6-8, Jeremia 29:11.
3.2 Mimal poimohna kiphawksak: Miten hon
tehna dan ua poimohlou ahihkeileh poimohlua banga i nekzonna honna tehsak
chiang ua, khotang in puksiatlam nawt hiaihiai lel hi. Huaiziaka, Laisiangthou
pansan a tuam liauliau a siam [Sam 139:13-14] a om i hihdan
phawk a, midangte mawk eng mailou in, i sep ut leh i nekzonna chiat kizahtatsak
tuahchiat theileng [1 Kor 12], piak a i om i hihtheihna chiatlam ah nekzon sawm
ding hanga, tua sangin ‘sepna mu(zou)lou’ a i kikoihnate uh nasatak a kiam ding
in ka gingta hi.
4.1 Amasa ding masa di: Nekzonna ding i
gellai in, a poimoh pen leh masa dingte i masak sak ding ahi. Ei theihdan kia [Pau 14:12] aihkeh miten hon kawkmuhte kia hiamah i ngaihtuahna koihdim masapen
lou in, Laisiangthou a thu omsate in i lungsim sungdim masa leng i chi hi.
Huaichingin, a tuam liauliau a siam a i om na ziak leh deihtel theihna i neihte
phawk in koimun ah, kuate lak ah bangna pen tak kei toh kituak semkha leng kei
adin, ka mipihte adin leh ka biak Pathian adin a lungkimhuai pen dia aw? chiin sepna
zonna pan leng chih i kideihsak ahi.
4.2 KIZOPNAte Buktuah ding: PATHIAN hon sap/sawlna, Nang Deihtelna leh Miten lametna kikalte
kizopna ziak tampite bukkak siam a Nekzonna ding gel detdet leng leitung leh
tangtawn mun ah Kipak pen te laka kitel kha ding hi.
5.1 Nekzonna chiat ah: Mahni kitoudelh
zou, inkuante vakzou a nekzonna kip neita i chih hangin, i nekzonna kipanpan leh
i hihna tatak ding lamna kipanpan ana hi maimah in, i maban ding gelna paitou
ngitnget ngailai hi. Nekzonna ding i gellai toh i tup hong tuam ta mahleh, eimah
theihna leh pilna ah kingak sangin Laisiangthou ah kibulphuh tou den leng chi
in chiamteh leh zuihtheih zahzah zuihtuak tamlou kon tak langlai hi.
5.2 Nekzongte adia Laisiangthou pansana kibulphuhna
1.
Na
vak uh mi mitmuh ding in vak hen. - Matt 5:16
2.
I
sep peuhmah Amah min thupina ding a sep ding – 1 Kor 10:31
3.
I
tung a semte lungsim tak toh zah tat ding. - Ephe 6:5
4.
I
nuai a semte tungah diktaka vaihawm sak ding. Kol 4:1
5.
Nikhat
chianga Pathian vaihawmna mai ah ding ding chih phawk ding. 2 Kor 5:10
6.
Thilhoih
hih chimtaklou a, a tamthei pen sepkhiat ding. Gal 6:9, Kol 4:5
7.
Diktatna
toh tawmchik ahoihzaw a, nam a tawisang zomah hi. Pau 16:8, Pau 14:34
5.3
Nekzonna ding kichiantak i neihnung inleng atung Laisiangthou hon sinsakte a
tam thei lamlam zuizou peuhleng, i sepna pen mi theih in lian in neu taleh, i
sepnawnlou nung in i sep hunsunga i sepkhiatte apan lungkimna leh kipahna liantak kiguk neih ding in ka gingta a, i
khangsawn leh chipihte leng Pathian apan vualzawl ngah ding un ka gingta hi.
6. Lunghihmoh zenzen louh ding: Tulel a siamsin,
sepna zong lel leh semkhin a om ei gingtute ading in maban hun ah ‘i nekzonna’
(ding) toh kisai ah mawka lunghimoh hetlouh ding ahihdan Laisiangthou in mun
tampi ah chiangtak in hon gen khin hi. Tampi te laka, chiamteh tinten dia hoih
kasak mahmah ahihleh..
“Huchiin, Bang ahia i nek ding, ahihkeileh. Bang
ahia i dawn ding? Ahihkeileh, Bangsilhin a hia i om ding? hiam chiin lunghimoh
kei un…Huai tengteng na khawk uh chih na Pa un van a omin a thei gige hi. A gam
leh a diktatna tuh zong masa jaw un, huchiin huai tengteng tuh a hon piak
behlap ding hi” Matt 6:31-33
Huaiziak
in, nekzonna ding i gel vengveng lai in, Laisiangthou in honna kawkmuh, lamhilh
leh hanthawnna thute pansan in nei peuhle i sep peuh ah lungkimna leh kipahna
toh kithuah a nekzonga khosa dingte ihi uhi.
A
tawpna din, khovel ah bangmah kilutpihlou leh pawtpih lou ding kihilai ahi. Kipahhuailua
maw. [Ekli 5:15, Job 1:21].
7.
EXERCISE:
Criteria
|
JOB
|
1.
|
2.
|
3.
|
4.
|
5.
|
6.
|
7.
|
8.
|
||||||||
Weight
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
Pt
|
TT
|
|
No comments:
Post a Comment