Saturday, September 27, 2014

MABAN NEKZONNA DING GELNA A LAISIANGTHOU AH KIBULPHUHNA

- M Pauminsang Guite | EBCC Central Delhi | 27th September 2014

Nekzonna din bang na sep tum? Miten thupi hon sakpih di uam? Tua na tup lohching le chin na kipak tatak na diam? Tua na zil leh seplel lungtun huai nasa hia? Miten na zillel/nekzonna hon eng uh hin na thei hia? Ahoihdan leh poimohdan hon phawkpih un na thei hia?  Midangte adin hamphatna ahi kha na hia? Nang leh na inkuante adin hamphat huai ahi tatak hiam? Pathian deihlam semkha in na thei hia? Amah toh hon kinaihsak sem in na thei hia?




















Khantouhna sutte: Khovel misiam ten leng khantouhna ana sut detdet un, khantouhna tehna ding in neih leh lam bang, hauhsakna bang, zawnna bang, damtheihna/damsawtna bang, laisinna bang, numei-pasal kikimna bang atuamtuam in a na teh sawmsawm mahle uh, bukim salou un, hiai tengteng mihingte i kipahna ding tupna lel hilou hiam chi in, Kipahna (Global Happiness Index) tuntheite pen khantouhna tehna ding in ngaihdan thak om lellel hi. Hiai dingin tehna guk kaikhawm uhi huaite -
GDP per capita, healthy life expectancy, someone to count on, perceived freedom to make life choices, freedom from corruption, and generosity.





Bangziaka Nekzonna hoih i gel?
Khovela tomchik i hinsunga, ama sanga khangtou a anuam zaw leh kipak zaw a khosak i tuppi pen ziak chileng, tamzawte pomdanle hiding in ka ging ta hi. Bang sepna peuh sem in nekzong le uh leng, tua dana a khangkhanga a omtoutou sak theite bel leitunga ‘milohching’ khat suaka i koihte ahi.

1.1 ‘MITEN’ bang gen uh hiam?: Nekzonna vai a lohchinga i om theihna dingin, deihsak thu ana za kha ngeilou i om duam? ‘miten’ [i nu leh pa, lawmte leh khotang (saptuam telin)] bang na sem din hon deihsak pen uale? Bang sepna hoihpen in hon genpih mun pen ua? Bang lam (line) a omte nuamsa pen un ahon gen pih ua? Hiai lim a te bang a om kha kitam mahmah ding hi.



1.2.1 Kikawkmuhdan tangpi: Hunkhop vei, nekzonnang kichilna (career guidance) ah i telkhakchiat tak uh ka ging, huaimunte leh khotanga tampi’n i na pomdan ua, nekzonna a mi khenkhatte hampha i na sakna ziakte uh a kibang tangpi sim vek maimah hin ka mu hi. Miten a theihphak deuhte, a lal/sab deuh a kilangte, central govt a semkhate, loh tam  pipi lohte, kaisanna ngahngah te, gam tampi mukhate, sepdi tawmna mun a semkhate, sum tamna mun a semkhate, innmun mah a semtheite, sepna mun ah om ngailou leh adangdang te bang atangpi a nekzonna a hampha i nasak sim giugiaute himawk dan ahi.  

1.2.2 Tehna khat ah teh in kiom: Kitaitehna tuamtuam theihsenglouh ding a om lai in, kitaitehna khat leh nih pansan in alohching, alohching lolou aihkeh lohsam a koih in, huai ngaihdan tampi in kipom lel hi. Hiai lim a tehna dik din i gingta hia?


1.3 A Tup leh Gah: I kideihsakna pi pen uh zaw, maban ah ‘milohching’ i hihding i kideihsak luat ziak uh ahi a, hoih mahmah. Ahihhang in, ‘miten’ hoih asak penpente uh hiam, a ut penpente uh hiam ahihkeileh khotang hamphatpih theih ding semdia hon deihsakluat nate un gah hoihlou pi piangpiang sak(thei) in ka mu hi. Mitunga lengzaw dana kikoih kangna, mi naran toh kigamla sak, mahni lunglutte beisak, talent neih zang thei nawnlou, miten alamet dana om banloute hinkhua a lohsam kisakna, inkuan sanga mite buaipih zawkna, dan zuih sanga miten a lamet uh maipha zong zawkna gam leh nam adia siatna leh Khrist mel liahkhuhtu hihkhak baihlam mahmah kha ding hi.

1.4.1 Nang deihtelna mansuahna: Tua i paidan tak uh bel, deihtelna zalentak i zat tatak ma a, ‘miten’ hon thumop uh ngaihdante leh a deihdante un i deihtelna nou (cup) dimsak khin in, huai nou a mahni duhlam sun beh theih ding mun om theinawnlou hi. I deihtelna dimlet khin gawp in, thilthak muhkhiat beh theihna ding a, i lungsim ngaihtuahna ah mun awng om theinawnlou a lungsim ap gawp tampi kiom in, maban kalsuan dingdan bingsa leh maban a lametna bei kisa maimah hunkhop om hinle ka mu hi.

1.4.2 Nu tha khek Pa tha khek: ‘Miten’ nekzonna a lohching a i na pahtawi bik khenkhatte bang amau nungthuap ding sekkhe zoulou tampi kiom, ‘lohsam’ a i na phawkkhollouh khenkhatte lah nu-tha pa-tha khek zou mahmah uh ahihdan muhtheih ding tamzaw sem kiom zomah hi. Bangziak hiam chi a, saupi ngaihtuah thak detdet ngai hi.

Huchi ahihleh, ‘miten’ hon deihsakte ngeingaih nawnlouh ding maw leh? Koi ah, kuate kawkmuhna dik leh hoih pen hita ding hiam? Tua sanga zazaw sem in nekzonna ding gel in sut detdet leng, chih deihhuai sem i sak ziaka hiai bang hong kikum masa ahi.

2.1 PATHIAN sapna: Khovel ah nekzon nang kongkhak tuamtuam a kihong za semsem lai in, eimi siamsinte lak ah bel ‘office teng luahdim’ a vaihawm ding tan kia khong, i la ngaih mahmah te laka khat hilai dan ahihna ah, tampite nekzonna ding gela buailouh ngaihna omlou hi. Huai toh kilehbulh phial in, gingtute bel ‘khovel tengteng’ luahdim ding, khovel thilte tunga thunei ding leh gamteng ah tanchin khoih puangzak ding a Laisiangthou in hon thukhak hi. [Gen 1:28, Mark 16:15] Nekzonna ding gelna toh kisai a i sut vengveng leh hamphat huai mahmah hi.

2.2 Laisiangthou in bang nekzonna hon genpiha?
Laisiangthou a Pathian mizatte kizuakte apan Kumpi insunga khangliante ahi. Huaibanah, mihingte khempeuh a ziak om a siam i hihdan mun tampi ah leng i zata hi. I nekzonna ding pen, leitung a tomchik khualzina i pailai a, tangthupha puangzak theihna dinga a pansan poimohtak ahi a, a tawpna (end) ahi zenzen kei hi. Koimun peuh ah bang na sem in nekzong le hang leng, na omna mun ah nang mahmah poimohpen leh na nekzonna pen, Pathian in ahon sawl nasan sepsuah dia, apansan hoihtak dia honna gelsak hikha ding hi.

Tua banga Pathian in tupnei a leitunga hun tomchik petmah honsawl ahihdan muchian in a thutak ah kingale hang, nekzonna vaia lohsam kisa vang mahmah din ka ging hi.

2.3 Nekzonna ding gelte adia Laisiangthou pansana kibulphuhna
1.      Toupa lauh ding, hileh pil ding, theihsiamna hau ding, a hunhun a gahsuang ding.  Sam 111:10, Sam 1:3
2.      Laisiangthou thutak meivak a zat ding. Sam 119:105
3.      Thumna leh nget dan dik a nget ding. Matt 7:7-8, Jakob 4:3
4.      Tasamlou dia Ginna neih ngeingei ding. Mark 9:23, Matt 21:22
5.      Lei vualzawlna nak Nu leh pa, zahtak ding - Gen 12:3, Gen 27
6.      Thadah a om maimai loua banghiam bek sep neih ding – 2 Thes 3:10; Pau 13:4
7.      I ginna kipsak beh thei ding nekzonna ngetding – Pau 30:8-9

3.1 NANG tektek hondeih: Mihingte i ut, nuam i sak, i poimohna, i inkuanten hon poimohna uh tuam chiat ahihdan leng i haihlouh bangin, i kiphawkpih tuah ding ahi. Banah, en poimoh masa pen a i koihte toh midanga kibang sese lou ding ahihdan leng i pomsiam ding ahi. Hiai thute khovel misiamte genziak hilou in, Laisiangthou inleng a tuam leh poimohna nei chiat dia honna bawl ahihdan mun tampi ah muhtheih in om hi. Romete 12:6-8, Jeremia 29:11.

3.2 Mimal poimohna kiphawksak: Miten hon tehna dan ua poimohlou ahihkeileh poimohlua banga i nekzonna honna tehsak chiang ua, khotang in puksiatlam nawt hiaihiai lel hi. Huaiziaka, Laisiangthou pansan a tuam liauliau a siam [Sam 139:13-14] a om i hihdan phawk a, midangte mawk eng mailou in, i sep ut leh i nekzonna chiat kizahtatsak tuahchiat theileng [1 Kor 12], piak a i om i hihtheihna chiatlam ah nekzon sawm ding hanga, tua sangin ‘sepna mu(zou)lou’ a i kikoihnate uh nasatak a kiam ding in ka gingta hi.

4.1 Amasa ding masa di: Nekzonna ding i gellai in, a poimoh pen leh masa dingte i masak sak ding ahi. Ei theihdan kia [Pau 14:12] aihkeh miten hon kawkmuhte kia hiamah i ngaihtuahna koihdim masapen lou in, Laisiangthou a thu omsate in i lungsim sungdim masa leng i chi hi. Huaichingin, a tuam liauliau a siam a i om na ziak leh deihtel theihna i neihte phawk in koimun ah, kuate lak ah bangna pen tak kei toh kituak semkha leng kei adin, ka mipihte adin leh ka biak Pathian adin a lungkimhuai pen dia aw? chiin sepna zonna pan leng chih i kideihsak ahi.





4.2 KIZOPNAte Buktuah ding: PATHIAN hon sap/sawlna, Nang Deihtelna leh Miten lametna kikalte kizopna ziak tampite bukkak siam a Nekzonna ding gel detdet leng leitung leh tangtawn mun ah Kipak pen te laka kitel kha ding hi.

5.1 Nekzonna chiat ah: Mahni kitoudelh zou, inkuante vakzou a nekzonna kip neita i chih hangin, i nekzonna kipanpan leh i hihna tatak ding lamna kipanpan ana hi maimah in, i maban ding gelna paitou ngitnget ngailai hi. Nekzonna ding i gellai toh i tup hong tuam ta mahleh, eimah theihna leh pilna ah kingak sangin Laisiangthou ah kibulphuh tou den leng chi in chiamteh leh zuihtheih zahzah zuihtuak tamlou kon tak langlai hi.

5.2 Nekzongte adia Laisiangthou pansana kibulphuhna
1.      Na vak uh mi mitmuh ding in vak hen. - Matt 5:16
2.      I sep peuhmah Amah min thupina ding a sep ding – 1 Kor 10:31
3.      I tung a semte lungsim tak toh zah tat ding. - Ephe 6:5
4.      I nuai a semte tungah diktaka vaihawm sak ding. Kol 4:1
5.      Nikhat chianga Pathian vaihawmna mai ah ding ding chih phawk ding. 2 Kor 5:10
6.      Thilhoih hih chimtaklou a, a tamthei pen sepkhiat ding. Gal 6:9, Kol 4:5
7.      Diktatna toh tawmchik ahoihzaw a, nam a tawisang zomah hi. Pau 16:8, Pau 14:34

5.3 Nekzonna ding kichiantak i neihnung inleng atung Laisiangthou hon sinsakte a tam thei lamlam zuizou peuhleng, i sepna pen mi theih in lian in neu taleh, i sepnawnlou nung in i sep hunsunga i sepkhiatte apan lungkimna leh kipahna  liantak kiguk neih ding in ka gingta a, i khangsawn leh chipihte leng Pathian apan vualzawl ngah ding un ka gingta hi.

6. Lunghihmoh zenzen louh ding: Tulel a siamsin, sepna zong lel leh semkhin a om ei gingtute ading in maban hun ah ‘i nekzonna’ (ding) toh kisai ah mawka lunghimoh hetlouh ding ahihdan Laisiangthou in mun tampi ah chiangtak in hon gen khin hi. Tampi te laka, chiamteh tinten dia hoih kasak mahmah ahihleh..

“Huchiin, Bang ahia i nek ding, ahihkeileh. Bang ahia i dawn ding? Ahihkeileh, Bangsilhin a hia i om ding? hiam chiin lunghimoh kei un…Huai tengteng na khawk uh chih na Pa un van a omin a thei gige hi. A gam leh a diktatna tuh zong masa jaw un, huchiin huai tengteng tuh a hon piak behlap ding hi” Matt 6:31-33

Huaiziak in, nekzonna ding i gel vengveng lai in, Laisiangthou in honna kawkmuh, lamhilh leh hanthawnna thute pansan in nei peuhle i sep peuh ah lungkimna leh kipahna toh kithuah a nekzonga khosa dingte ihi uhi.

A tawpna din, khovel ah bangmah kilutpihlou leh pawtpih lou ding kihilai ahi. Kipahhuailua maw. [Ekli 5:15, Job 1:21].

7. EXERCISE:
Criteria
JOB
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Weight
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT
Pt
TT




















No comments:

Post a Comment